Όραση και σχολική απόδοση

Η μάθηση είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την όραση. Το 80% περίπου από αυτά που μαθαίνει ένα παιδί προκύπτουν από αυτά που βλέπει μέσω των οπτκών οδών. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα σε οποιοδήποτε σημείο της διαδρομής από τα μάτια μέχρι τον εγκέφαλο, τότε το παιδί δεν μπορεί να αναπτύξει όλο του το δυναμικό.

Οι σχολικές δραστηριότητες (διάβασμα, γράψιμο, ηλεκτρονικοί υπολογιστές) οι οποίες απαιτούν υψηλή ανάλυση χαρακτήρων, κατανόηση και αφομοίωση καινούργιων νοημάτων και εννοιών αποτελούν πηγή στρες για το οπτικό σύστημα, το οποίο οφείλει να λειτουργεί γρήγορα και αποτελεσματικά για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της μάθησης.

Το παιδί πρέπει να αναπτύξει περισσότερες από 20 οπτικές ικανότητες οι οποίες μαζί με την οπτική οξύτητα αποτελούν μέρος της πολύπλοκης διαδικασίας της όρασης και οι οποίες είναι απαραίτητες για την ανάγνωση και την κατανόηση της διδασκαλίας.

Η σύγκλιση, η προσαρμογή, οι ακριβείς οφθαλμικές κινήσεις και η οπτική αντίληψη είναι μερικές από τις οπτικές δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ένα παιδί

Οπτικά προβλήματα και παθήσεις οι οποίες εμφανίζονται ακόμα και στην προσχολική ηλικία εάν δεν αντιμετωπισθούν έγκαιρα μπορεί να προκαλέσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα και να επηρεάσουν την απόδοση του παιδιού στο σχολείο.

Πολλά παιδιά είναι «προγραμματισμένα» να αποτύχουν ακαδημαϊκά επειδή το οπτικό τους σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ώστε να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των πρώων σχολικών χρόνων.

Η Αμερικανική Οφθαλμολογική Εταιρεία επισημαίνει ότι ένα παιδί θα πρέπει να περνά προληπτικό έλεγχο στα μάτια ακόμα και πριν αρχίσει να μιλά, αφού αρκεί η καλή παρατηρητικότητα του γονέα για να γίνει αντιληπτή οποιαδήποτε υποψία για πρόβλημα στην όραση.Τα παιδιά σχεδόν ποτέ δεν αναφέρουν οφθαλμικά συμπτώματα όταν δυσκολεύονται να μάθουν, διότι θεωρούν ότι τα βιβλία το κάνουν αυτό σε όλους.

Οι βασικότερες διαταραχές της όρασης που αφορούν την παιδική ηλικία είναι:

  • η αμβλυωπία σε ποσοστό 4%,
  • ο στραβισμός και οι διαθλαστικές ανωμαλίες όπως η μυωπία, 5% σε ηλικία έως 8 ετών, 26% έως 14 ετών και 30% έως 20 ετών,
  • η υπερμετρωπία σε ποσοστό 90% έως 5 ετών και 15% άνω των 5 ετών και
  • ο αστιγματισμός.

Η τεχνογνωσία και η διαθέσιμη τεχνολογία προσφέρει σήμερα στην οφθαλμολογία διαγνωστικές μεθόδους με τις οποίες προλαμβάνονται πάρα πολλά προβλήματα, προτού να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Ορισμένες παθήσεις των ματιών μπορεί να υφίστανται αλλά να μην προκαλούν αντιληπτά συμπτώματα γι' αυτό και πρέπει να γίνονται προληπτικοί έλεγχοι στα παιδιά όλων των ηλικιών.

Εξυπακούεται ότι όλα τα μωρά και ειδικά τα βρέφη, κυρίως αυτά που χαρακτηρίζονται «υψηλού κινδύνου» (πρώιμος τοκετός, οικογενειακό ιστορικό για προβλήματα όρασης), πρέπει να εξετάζονται από ειδικό παιδοφθαλμίατρο. Η εξέταση γίνεται για να βεβαιωθεί η καλή υγεία των ματιών τους και να εντοπισθούν τυχόν σπάνια αλλά σημαντικά προβλήματα, όπως συγγενής καταρράκτης, γλαύκωμα, μικρόφθαλμος κ.λπ..

Η σχολική ηλικία αρχίζει πλέον από το νηπιαγωγείο

Τα νήπια έως την ηλικία των 5 ετών, θα πρέπει να υποβληθούν σε πιο εξειδικευμένες εξετάσεις ελέγχου της όρασης όπως η οπτική οξύτητα, η ύπαρξη στραβισμού ή αμβλυωπίας, αυτό που ονομάζουμε «τεμπέλικο μάτι», το οποίο μπορεί εύκολα να περάσει απαρατήρητο από τους γονείς, και τέλος η δυνατότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί τα δύο του μάτια μαζί, να επικεντρώνει, να εστιάζει και να έχει σωστή στερεοσκοπική όραση.

Στην ηλικία αυτή γίνονται και οι μεγαλύτερες προσπάθειες για την αποκατάσταση της διόφθαλμης όρασης σε «τεμπέλικα μάτια» ή σε στραβισμούς που είναι κοπιώδεις και για τα παιδιά αλλά κυρίως για τους γονείς που συμμετέχουν στη θεραπεία.

Στα παιδιά του Δημοτικού εκτός από τα ανωτέρω πρέπει να γίνεται έλεγχος κάθε χρόνο ώστε να χορηγούνται γυαλιά για τη διόρθωση διαθλαστικού προβλήματος εάν υπάρχει ή να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις και να αποφασισθεί ο τρόπος αντιμετώπισης σε περιπτώσεις στραβισμού ή αμβλυωπίας.

Σημαντικό είναι επίσης να γίνεται ποιοτικός έλεγχος της όρασης, εξετάζοντας την αντίληψη των χρωμάτων, την κινητικότητα των ματιών την σύγκλιση, την ταύτιση και την προσαρμογή, ιδιότητες που επηρεάζουν άμεσα την ανάγνωση και την ικανότητα αφομοίωσης γνώσεων. Τα παιδιά ξεκινούν να περνούν χρόνο σε διαφορετικές συνθήκες, καθιστά και σκυφτά.

Ο φωτισμός του χώρου, (φως ημέρας και επιπλέον φωτισμός στο γραφείο τους), το επικλινές γραφείο και το προσαρμοζόμενο κάθισμα ώστε η σπονδυλική τους στήλη να μην παραμορφώνεται, είναι βασικές προϋποθέσεις για την καλή λειτουργία των ματιών όπως και όλου του σώματος.

Στην εποχή μας ο μέσος όρος των παιδιών περνά περίπου 5.000 ώρες μπροστά στην τηλεόραση ή σε παιχνίδια οθόνης (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, playstation).

Τα μάτια μας όμως αντιδρούν διαφορετικά όταν κοιτάζουν χαρακτήρες στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή από ότι σε ένα έντυπο. Τα βιβλία έχουν έντονα μαύρους χαρακτήρες με καλά καθορισμένα και ξεκάθαρα περιγράμματα.Οι χαρακτήρες όμως του ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν έχουν τον ίδιο βαθμό αντίθεσης και καθορισμό περιγραμμάτων, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να εστιάσουμε για πολύ ώρα σε αυτές τις εικόνες.

Οι πάσης φύσεως οθόνες και η πολύωρη απασχόληση των παιδιών με αυτές είναι ακόμη μία σημαντική επιβάρυνση για το οπτικό τους σύστημα και θα πρέπει να αποφεύγονται ή να χρησιμοποιούνται για μικρό χρονικό διάστημα και με ολιγόλεπτα διαλείμματα.

Συνήθως σε αυτή την ηλικία εμφανίζονται και οι αλλεργίες με τη μορφή βλεφαροεπιπεφυκίτιδας που πρέπει να αντιμετωπισθούν από τον οφθαλμίατρο.

 

Στα παιδιά του Γυμνασίου ο έλεγχος πρέπει να γίνεται απαραίτητα κάθε χρόνο εφόσον οι ανάγκες και οι απαιτήσεις της σχολικής ζωής μεγαλώνουν. Τα παιδιά χρησιμοποιούν πολύ περισσότερες ώρες τα μάτια τους και περνούν πολύ χρόνο στον ηλεκτρονικό υπολογιστή με αποτέλεσμα να αδρανεί η περιφερική τους όραση και η προσαρμογή τους να λειτουργεί σε κοντινές αποστάσεις. Το οπτικό σύστημα πιέζεται να αντεπεξέλθει, το διαθλαστικό πρόβλημα μεγαλώνει. Η σωστή διόρθωση του διαθλαστικού προβλήματος είναι επιτακτική, η εργονομία του χώρου τους και ο σωστός φωτισμός εξίσου σημαντικοί παράγοντες.

Η πολύωρη μελέτη πρέπει να εναλλάσσεται με κάποιες υπαίθριες ή αθλητικές δραστηριότητες οι οποίες χαλαρώνουν την προσαρμογή και το οπτικό σύστημα. Η διόρθωση σε γυαλιά ή φακούς επαφής πρέπει να γίνεται με γνώμονα την καλή οπτική απόδοση τόσο για μακριά όσο και για κοντά, καθώς και την αρμονική συνεργασία των οφθαλμών.

Εάν προτιμηθούν οι φακοί επαφής θα πρέπει να είναι εύκολοι στη χρήση και να αντικαθίστανται συχνά εφόσον σε αυτήν την ηλικία δύσκολα τα παιδιά ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του εφαρμοστή φακών επαφής για την συντήρηση και τον καθαρισμό των φακών.

 

Στους μαθητές του Λυκείου όλα τα ανωτέρω είναι ακόμη πιο σημαντικά εφόσον οι ώρες μελέτης έχουν φθάσει να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και το άγχος για την πολυπόθητη επιτυχία στις ανώτερες σχολές επηρεάζει το σώμα και κατ' επέκταση τα μάτια.

Πολλές φορές διαπιστώνεται μικρή αύξηση της μυωπίας η οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται με σύνεση και κυρίως να δίνεται μεγάλο βάρος στην ανακούφιση της όρασης κατά τη μελέτη. Σε αυτή την ηλικία επίσης τα γυαλιά απορρίπτονται για αισθητικούς λόγους και γίνεται κατάχρηση των φακών επαφής, κάτι το οποίο πρέπει να προσέξουν πολύ οι γονείς. Οι φακοί πρέπει να εναλλάσσονται με τα γυαλιά και να αντικαθίστανται συχνά.

Από την ηλικία των 18 ετών και εφόσον η διόρθωση είναι σταθερή μπορεί το διαθλαστικό σφάλμα να διορθωθεί και με laser.

Εάν ένα παιδί που αρχίζει το σχολείο έχει φυσιολογική γλωσσική ανάπτυξη αλλά εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες ή δυσκολία στην ανάγνωση, μπορεί να έχει κάποιο οφθαλμολογικό πρόβλημα.

Τα συμπτώματα πρέπει να προσέξουν οι γονείς παιδιών σε σχολική ηλικία είναι:

  • Το παιδί τρίβει συνέχεια τα μάτια του ή τα ανοιγοκλείνει υπερβολικά
  • Έχει μεγάλη ευαισθησία στο φως
  • Αφύσικη ευθυγράμμιση ή κίνηση των ματιών
  • Βλέπει τηλεόραση από πολύ μικρή απόσταση
  • Αντιστρέφει γράμματα ή αριθμούς όταν διαβάζει ή γράφει
  • Χάνει εύκολα τις σειρές του κειμένου όταν διαβάζει ή παραλείπει λέξεις ή προτάσεις
  • Ακολουθεί με το δάκτυλό του τις λέξεις για να διατηρεί τη σειρά όταν διαβάζει
  • Διαβάζει από πολύ κοντινή απόσταση και κλίνει το κεφάλι προς τη μία ή την άλλη πλευρά (ραιβόκρανο)
  • Γράφει λοξά
  • Έχει πονοκεφάλους
  • Δεν έχει σωστή στάση σώματος όταν μελετά
  • Η προσοχή του αποσπάται υπερβολικά γρήγορα και δεν συγκεντρώνεται
  • Δεν κατανοεί εύκολα αυτά που διαβάζει
  • Αργεί υπερβολικά να τελειώσει τα μαθήματά του

Οι γονείς οφείλουν να κοιτούν τα παιδιά τους στα μάτια βλέποντας πέρα από την ομορφιά τους, την αντίδρασή τους σε διάφορα οπτικά ερεθίσματα μια που κατά κύριο λόγο οι επιδόσεις τους αλλά και η περαιτέρω επιτυχία τους στη ζωή εξαρτάται κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από τη σωστή λειτουργία των οφθαλμών τους.

ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Όραση και σχολική απόδοση 001